ตตฺถ กตมานิ อปรานิปิ จตฺตาริ ภยานิ? อูมิภยํ, กุมฺภีลภยํ [กุมฺภีรภยํ, กุมฺภีฬภยํ (?) (กุมฺภ อีร อ = ภย)], อาวฏฺฏภยํ, สุสุกาภยํ – อิมานิ จตฺตาริ ภยานิฯ

ตตฺถ กตมานิ อปรานิปิ จตฺตาริ ภยานิ? อตฺตานุวาทภยํ, ปรานุวาทภยํ, ทณฺฑภยํ, ทุคฺคติภยํ – อิมานิ จตฺตาริ ภยานิฯ

(15) จตสฺโส ทิฏฺฐิโย

ตตฺถ กตมา จตสฺโส ทิฏฺฐิโย? ‘‘สยงฺกตํ สุขทุกฺข’’นฺติ สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ‘‘ปรงฺกตํ สุขทุกฺข’’นฺติ สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ‘‘สยงฺกตญฺจ ปรงฺกตญฺจ สุขทุกฺข’’นฺติ สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ‘‘อสยงฺการํ อปรงฺการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺข’’นฺติ สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ – อิมา จตสฺโส ทิฏฺฐิโยฯ

จตุกฺกํฯ

5. ปญฺจกนิทฺเทโส

(1) ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ

[940] ตตฺถ กตมานิ ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ? สกฺกายทิฏฺฐิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส, กามจฺฉนฺโท, พฺยาปาโท – อิมานิ ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิฯ

(2) ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ

ตตฺถ กตมานิ ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ? รูปราโค, อรูปราโค, มาโน, อุทฺธจฺจํ, อวิชฺชา – อิมานิ ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิฯ

(3) ปญฺจ มจฺฉริยานิ

ตตฺถ กตมานิ ปญฺจ มจฺฉริยานิ? อาวาสมจฺฉริยํ, กุลมจฺฉริยํ, ลาภมจฺฉริยํ, วณฺณมจฺฉริยํ, ธมฺมมจฺฉริยํ – อิมานิ ปญฺจ มจฺฉริยานิฯ

(4) ปญฺจ สงฺคา

ตตฺถ กตเม ปญฺจ สงฺคา? ราคสงฺโค, โทสสงฺโค, โมหสงฺโค, มานสงฺโค, ทิฏฺฐิสงฺโค – อิเม ปญฺจ สงฺคาฯ

(5) ปญฺจ สลฺลา

ตตฺถ กตเม ปญฺจ สลฺลา? ราคสลฺลํ, โทสสลฺลํ, โมหสลฺลํ, มานสลฺลํ, ทิฏฺฐิสลฺลํ – อิเม ปญฺจ สลฺลาฯ

(6) ปญฺจ เจโตขิลา

[941] ตตฺถ กตเม ปญฺจ เจโตขิลา? สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ, ธมฺเม กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ, สงฺเฆ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ, สิกฺขาย กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ, สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อาหตจิตฺโต ขิลชาโต – อิเม ปญฺจ เจโตขิลาฯ

(7) ปญฺจ เจตโส วินิพนฺธา

ตตฺถ กตเม ปญฺจ เจตโส วินิพนฺธา? กาเม อวีตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม อวิคตปิปาโส อวิคตปริฬาโห อวิคตตณฺโห; กาเย อวีตราโค โหติ… รูเป อวีตราโค โหติ… ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ ภุญฺชิตฺวา เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรติ; อญฺญตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ – ‘‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวญฺญตโร วา’’ติ – อิเม ปญฺจ เจตโสวินิพนฺธาฯ

(8) ปญฺจ นีวรณานิ

ตตฺถ กตมานิ ปญฺจ นีวรณานิ? กามจฺฉนฺทนีวรณํ, พฺยาปาทนีวรณํ, ถินมิทฺธนีวรณํ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณํ, วิจิกิจฺฉานีวรณํ – อิมานิ ปญฺจ นีวรณานิฯ

(9) ปญฺจ กมฺมานิ อานนฺตริกานิ

ตตฺถ กตมานิ ปญฺจ กมฺมานิ อานนฺตริกานิ? มาตา ชีวิตา โวโรปิตา โหติ, ปิตา ชีวิตา โวโรปิโต โหติ, อรหนฺโต ชีวิตา โวโรปิโต โหติ, ทุฏฺเฐน จิตฺเตน ตถาคตสฺส โลหิตํ อุปฺปาทิตํ โหติ , สงฺโฆ ภินฺโน โหติ – อิมานิ ปญฺจ กมฺมานิ อานนฺตริกานิฯ

(10) ปญฺจ ทิฏฺฐิโย

ตตฺถ กตมา ปญฺจ ทิฏฺฐิโย? ‘‘สญฺญี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’’ติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ, ‘‘อสญฺญี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’’ติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ, ‘‘เนวสญฺญีนาสญฺญี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’’ติ อิตฺเถเก อภิวทนฺติ, สโต วา ปน สตฺตสฺส อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญาเปนฺติ, ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ วา ปเนเก อภิวทนฺติ – อิมา ปญฺจ ทิฏฺฐิโยฯ

(11) ปญฺจ เวรา

[942] ตตฺถ กตเม ปญฺจ เวรา? ปาณาติปาโต, อทินฺนาทานํ, กาเมสุมิจฺฉาจาโร, มุสาวาโท, สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา – อิเม ปญฺจ เวราฯ